I Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich w Rybniku
Jak przystało na szkołę noszącą imię „Powstańców Śląskich” w zbiorach naszej Izby Pamięci znajdują się pamiątki po uczestnikach wydarzeń sprzed 100. laty. Przekazane przez samych weteranów lub ich rodziny, są świadectwem burzliwych dziejów naszej śląskiej ziemi.
Legitymacja do wstążeczki
Dla wielu niewtajemniczonych pożółkła kartka formatu 25,5 x 19 cm, z jednobarwnym drukiem w kolorze czerwonym i ledwo widocznym tekstem zapisanym atramentem, nie przedstawia większej wartości. Jest to jednak cenna pamiątka – dokument nr 19022 nadania odznaczenia (I klasy) Franciszkowi Czernikowi – powstańcowi pochodzącemu z Niedobczyc, a walczącemu w 5. rybnickim pułku piechoty podczas III powstania śląskiego. Wiemy ponadto, że nie było to jedyne odznaczenie F. Czernika. Uchwałą prezydium KRN z dnia 24.04.1946 r. uhonorowano go też srebrnym krzyżem zasługi.
Śląska Wstęga Waleczności i Zasługi – bo taką oficjalną nazwę nosi odznaczenie z zachowanej legitymacji – nadawana była przez Naczelną Komendę Wojsk Powstańczych, a została ustanowiona rozkazem „Naczelnej Władzy na Górnym Śląsku” z dnia 30.05.1921 r. Pod tą dumnie brzmiącą nazwą kryła się w istocie początkowo dwubarwna wstążka w kolorach białym i niebieskim o szerokości 2 cm. Mogli ją otrzymać uczestnicy powstań za czyny w działaniach bojowych (I klasa) lub za szczególne zasługi wojskowe (II klasa). Wyższą klasę oznaczano poprzez dodanie na tej wstążce małej metalowej gwiazdki.
Barwy i szerokość Wstęgi później zostały zmienione. I tak owa Wstęga stała się następnie 3-kolorowa (środek niebieski, boki białe, krawędź amarantowa) i szeroka na 4 cm. W tym już kształcie stała się podstawą do ustanowienia kolejnego odznaczenia – Krzyża na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi.
Przepisy ściśle regulowały jak należało nosić Śląską Wstęgę. Służyć miał do tego wyłącznie mundur wojskowy. Była ona wszywana przez dziurkę drugiego guzika ukośnie do krawędzi kurtki na wysokość dziurki trzeciego guzika. Sami powstańcy z 5 rybnickiego pułku piechoty, zaczęli samowolnie dopinać do tej wstążki swój pamiątkowy krzyżyk półkowy (nieoficjalny znak), co urzekająco przypominało odznaczenie państwowe. Skończyło się to tym, że Ministerstwo Spraw Wojskowych RP uznało to za nielegalne i oficjalnie zabroniło tego procederu.
D. Jądro
Materiał powstał w ramach cyklu „Źródła naszego stulecia”, przygotowanego z okazji 100-lecia I LO w Rybniku. Prezentujemy w nim zbiory z naszej Szkolnej Izby Pamięci.